کیومرث صابری فومنی گل آقا ادیب و طنزپرداز معاصر، هفتم شهریور ۱۳۲۰، زمان حضور ارتش متفقین جنگ دوم جهانی در ایران، در صومعه سرا ـ یکی از شهرهای استان گیلان در شمال ایران ـ به دنیا آمد.
گل آقا مسؤول مجله رشد ادب فارسی را بود و گهگاه مطالبی برای روزنامه اطلاعات می نوشت. سفرنامه شوروی او که بعداً با عنوان «دیدار از شوروی» به صورت کتاب منتشر شد، از این دست مطالب بود.
او مدتها طرح ایجاد یک ستون طنز سیاسی را در خاطر داشت. صابری در سال ۱۳۶۳ به حج مشرف شد. در بعثه امام خمینی ـ رضوان الله تعالی علیه ـ روزانه، بولتنی برای صد و پنجاه هزار حاجی ایرانی منتشر می شد که شامل بیان مناسک و اخبار ایران و جهان و مکه و مدینه بود. او برای خواندنی تر کردن این بولتن، ابتدا در مدینه و سپس در مکه، هر روز ستونی به طنز با عنوان «داستانهای جعفر آقا» در خبرنامه می نوشت که در میان حجاج ایرانی هواداران بسیار پیدا کرده بود.
صابری هنگام نقل خاطرات حج، می گفت: «در مکه، به کعبه رفتم و در جوار کعبه، قلمم را درآوردم و رو به کعبه کردم و گفتم: من این قلم را در خانه خدا، با خدا معامله کردم. خدایا تو شاهد باش که من در راه اعتلای دین تو و کشورم گام برمی دارم. مرا از لغزشها مصون بدار و قلمم را از انحرافات حفظ کن.»
او پس از بازگشت از حج، مدتی روی طرح ستون طنز خود کار کرد. از میان چند عنوان، نام «دو کلمه حرف حساب» را برگزید و همچنین با نظر داشتن به یکی از اسامی مستعار خود در توفیق (میرزاگل) اسم مستعار «گل آقا» را برای خود انتخاب کرد.
اولین دو کلمه حرف حساب گل آقا، بیست و سوم دی ماه ۱۳۶۳ در روزنامه اطلاعات به چاپ رسید. طنز سیاسی که تقریباً از سال ۱۳۵۹ به این سو تعطیل شده بود، با شکل گیری این ستون طنز، دوباره به بار نشست و جان تازه ای گرفت.
با گذشت مدت زمانی کوتاه از آغاز انتشار «دو کلمه حرف حساب»، صابری به عنوان مهم ترین منتقد حکومت در داخل کشور، مطرح شد. قدرت قلم و جسارت صابری در بیان واقعیتهای سیاسی و اجتماعی، موجب شده بود که او را سوپاپ دولت قلمداد کنند، ولی صابری بدون توجه به نظرات دلسردکننده ای که برخی عنوان می کردند، به کار خود ادامه داد و ظرف مدت کوتاهی، توانست توجه بسیاری از مردم، مقامات، ادبا، نویسندگان و رسانه های داخلی و خارجی را به خود جلب کند. استاد محمدعلی جمالزاده از اولین کسانی بود که با ارسال چندین نامه، صابری را به ادامه راه تشویق کرد و طنز صابری را ستود.
صابری با اینکه مقام بالایی در نظام سیاسی احراز کرده بود، کار طنز سیاسی را بیشتر جدی گرفت و بدون اعتنا به سختی های کار، به راه خود ادامه داد.
پس از گذشت نزدیک به شش سال از انتشار اولین دو کلمه حرف حساب، صابری که پیش از آن تقاضای انتشار یک هفته نامه جدی به نام «فصل جدید» کرده و امتیازش را نیز گرفته بود، به دلایلی از انتشار آن منصرف شد و تقاضای امتیاز هفته نامه طنز با نام «گل آقا» را کرد و توانست در آبان ماه ۱۳۶۹ اولین شماره هفته نامه گل آقا را منتشر کند. استقبال مردم از این مجله، غیرقابل تصور بود. تمامی نسخه های اولین شماره هفته نامه گل آقا، در سراسر تهران ظرف کمتر از نیم ساعت به فروش رفت (شماره های سال اول گل آقا بعداً در تیراژ وسیع تجدید چاپ شد).
صابری بعد از آن، امتیاز انتشار دو نشریه دیگر را هم گرفت. انتشار اولین شماره ماهنامه گل آقا در مردادماه ۱۳۷۰ و همچنین انتشار اولین سالنامه گل آقا در اواخر همان سال، نشان داد که صابری با چنته ای پُر، پا به عرصه طنز کشور گذاشته است و مردم ایران نیز با استقبال کم نظیر خود، مشوق او در این راه شدند.
نشریات گل آقا که از هر قشری خواننده دارند، گرچه اصطلاحاً «مردمی »اند، اما در عرصه طنز ـ به عنوان شاخه ای از ادبیات فارسی ـ جایگاه والایی دارند و مورد پسند و تأیید صاحبنظران و اهل تحقیق اند. به عنوان مثال: در اولین نمایشگاه مطبوعات که در اردیبهشت ۱۳۷۱ که همزمان و پیوسته با «چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران» برگزار شد، گل آقا از میان تمامی نشریات کشور، حائز مقام اول شد و به دریافت جایزه اول نمایشگاه مطبوعات (لوح بلورین و تقدیرنامه) مفتخر گردید. در دومین نمایشگاه مطبوعات (اردیبهشت ۱۳۷۲) نیز جایزه دوم نمایشگاه را از بین تمام نشریات کشور نصیب خود کرد.
در اردیبهشت ۱۳۷۳ در سومین نمایشگاه و اولین جشنواره مطبوعات، مقام اول و جایزه اول جشنواره مطبوعات کشور (لوح زرین) به گل آقا اهدا شد و کمیته آیین نگارش اولین جشنواره مطبوعات، متشکل از اعضای گروه نگارش فرهنگستان ایران، گل آقا را به عنوان نشریه برتر در زمینه درست نویسی و حراست از حریم زبان و ادب فارسی تأیید و برای احراز مقام اول به هیأت داوران جشنواره مطبوعات معرفی کرد.
مشکلات انتشار هفته نامه، ماهنامه، سالنامه و کتابهای گل آقا، از فعالیت صابری در اطلاعات کاست و نهایتاً در سال ۱۳۷۲و پس از نُه سال به تعطیلی موقت ستون دو کلمه حرف حساب در اطلاعات انجامید.
آشنایی علمی و توأم کیومرث صابری با سیاست و ادبیات، موجب شد که نوشته های او، هم از حیث قالب و هم از حیث محتوا، غنی و درخور تأمل باشد. او نویسنده ای فرم گرا و در نظیره سازی از منابع غنی ادبیات فارسی، فوق العاده توانا بود. شیوه نگارش صابری، سهل و ممتنع و غیرقابل تقلید بود.
صابری در سال ۱۳۴۵ ازدواج کرد. ثمره این ازدواج، یک پسر و یک دختر بود. پسرش آرش در سال ۱۳۶۴، بر اثر یک سانحه اتومبیل درگذشت. درگذشت او که سال دوم دانشگاه را می گذراند، بر قلب صابری داغی جانکاه گذاشت، اما باعث نشد که او از هدفش که شادی آفرینی و مقابله با مفاسد بود، دست بردارد.
کیومرث صابری توانست با سرمایه گذاری روی جوانان، نسل آینده طنز کشور را تربیت کند. او بی شک تأثیرگذارترین طنزنویس کشور بر دیدگاههای طنز است.
طنز گل آقایی، آمیزه ای است از: انتقاد، تجاهل، شفقت، انصاف، ادب، تدین، ایجاز، رندی حافظانه، امیدبخشی و شادی آفرینی.
شخصیت گل آقا در «دو کلمه حرف حساب» شخصیتی بود دانا به امور، یک دنده، مستبد، جدی و مدیر که همیشه حرف اول را می زد و گوشش به حرف هیچ کس بدهکار نبود. عینک و عصا و قلم، از ملزومات شخص گل آقا بود.
«شاغلام» ـ آبدارچی گل آقا ـ نماینده قشر عامی و آسیب پذیر بود که با بیانی عوامانه و بدون تحلیل، سیاستهای داخلی و خارجی دولت را زیر سؤال می برد و عجیب است که همیشه توی خال می زد! گل آقا «تجاهل» می کرد ولی شاغلام فطرتاً «عوام» بود و به همین علت، مدام مورد تنبیه شخص گل آقا قرار می گرفت. عصا بر کله شکانیدن، دود دادن سبیل، کشیدن و پیچاندن گوش، یک لنگ پا کنار در ایستادن، دست به دیواره سماور چسباندن و… از بلاهایی است که گل آقا در هنگام ناراحتی، بر سر شاغلام می آورد.
ممصادق نماینده مردم کوچه و بازار بود. او هرازچندگاهی به گل آقا نامه می نوشت و با بیان مشکلات وانتقاداتش از گل آقا «رهنمود» می خواست. «کمینه» ـ عیال ممصادق ـ سخنگوی زنان در «دو کلمه حرف حساب» بود. او نیز با نامه نوشتن به گل آقا، از بعضی مسائل مربوط به زنان یا فراتر از آن انتقاد می کرد.
«مش رجب» پیرمردی دهاتی و کلاه نمدی بود که تا پیش از خلق «شاغلام» در ستون دو کلمه حرف حساب، شخصیت مطرحی بود. بعدها نقش او در مجله گل آقا ـ و نیز در ستون دو کلمه حرف حساب در اطلاعات ـ کمرنگ شد و به تدریج حذف گردید.
«غضنفر» بی سواد مسؤول روابط عمومی گل آقا بود. او بی ذوق ترین عضو آبدارخانه شاغلام بود و به همین جهت، کارهای اجرایی را به او سپرده بودند. گاه داخل بحثهای «شاغلام» و «گل آقا» می شد یا خودش چیزهایی می نوشت ولی این کاره نبود!
صابری خالق این جمع دوست داشتنی بود و از دهان این افراد، مشکلات و انتقادات جمعیت شصت میلیونی کشورش را بیان می کرد.
شخصیت جدی و معنوی کیومرث صابری، به مراتب از شخصیت طنز او والاتر و درخور ستایش تر بود. کمکهای او به مطبوعات، مدارس، افراد بی بضاعت، آسایشگاه های معلولین و سالمندان، بیماران کلیوی و تالاسمی، آوارگان عراقی، ستم دیدگان بوسنی و هرزگوین و… درخور تأمل و قابل ملاحظه بود.
آثاری که تابه حال از صابری منتشر شده، عبارتند از:
۱ـ برداشتی از فرمان حضرت علی (ع) به مالک اشتر (۱۳۵۷)
۲ـ تحلیل داستان ضحاک و کاوه آهنگر
۳ـ مکاتبات شهید رجایی و بنی صدر
۴ـ اولین استیضاح در جمهوری اسلامی ایران
۵ـ دیدار از شوروی
۶ـ گزیده دو کلمه حرف حساب (جلد اول)
۷ـ گزیده دو کلمه حرف حساب (جلد دوم)
۸ـ گزیده دو کلمه حرف حساب (جلد سوم)
۹ـ گزیده دو کلمه حرف حساب (جلد چهارم)
صابری در آبان ماه ۱۳۸۱ و همزمان با آغاز سیزدهمین سال انتشار هفته نامه گل آقا، انتشار آن را متوقف ساخت. وی که علت این توقف ناگهانی را دلایل شخصی ذکر کرد، تا آخرین لحظه روزه سکوت خود را در این باره نگشود.
گل آقای ملت ایران سرانجام در صبح روز جمعه یازدهم اردیبهشت ماه ۱۳۸۳ پس از طی یک دوره بیماری به ملکوت اعلی پیوست.
ماهنامه گل آقا
اولین شماره ماهنامه گل آقا در مرداد ۱۳۷۰ منتشر شد، پس از تغییراتی در شکل و محتوا از سال ۱۳۷۵، با هدف عرضه تحقیقات، نقد و آثار صاحبنظران طنز نوشتاری و ترسیمی و پس از تعطیلی هفته نامه با اضافه کردن بخش سیاسی گلنا به کار خود ادامه داد. این نشریه پس از انتشار ۱۹۵ شماره در نوروز ۸۷ به کار انتشار خود پایان داد.
دانلود ماهنامه گل آقا شماره ۱ – ۱۵ مرداد تا ۱۵ شهریور ۱۳۷۰
دانلود ماهنامه گل آقا شماره ۲ – ۱۵ شهریور تا ۱۵ مهر ۱۳۷۰
دانلود ماهنامه گل آقا شماره ۳ – ۱۵ مهر تا ۱۵ آبان ۱۳۷۰
دانلود ماهنامه گل آقا شماره ۴ – ۱۵ آبان تا ۱۵ آذر ۱۳۷۰
دانلود ماهنامه گل آقا شماره ۵ – ۱۵ آذر تا ۱۵ دی ۱۳۷۰
دانلود ماهنامه گل آقا شماره ۶ – ۱۵ دی تا ۱۵ بهمن ۱۳۷۰
دانلود ماهنامه گل آقا شماره ۷ – ۱۵ بهمن تا ۱۵ اسفند ۱۳۷۰
دانلود ماهنامه گل آقا شکاره ۸ – ویژه نامه نوروز سال ۱۳۷۲
دانلود ماهنامه گل آقا شماره ۹ – اردیبهشت ۱۳۷۱
دانلود ماهنامه گل آقا شماره ۱۰ – خرداد ۱۳۷۱
هفته نامه گل آقا
اولین شماره هفته نامه گل آقا در اول آبان ۱۳۶۹ منتشر شد. هفته نامه گل آقا حاوی طنز نوشتاری و ترسیمی با مضامین سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، حاصل ذوق ده ها طنزپرداز از سراسر کشور بود که در آبان ۸۱ ، کیومرث صابری فومنی، بدون ذکر دلیلی انتشار آن را متوقف کرد. پس از درگذشت گل آقا اذناب و اصحاب او هر سال، یک شماره از هفته نامه را به یاد او و در سالروز درگذشتش منتشر می کنند.
دانلود هفته نامه گل آقا شماره ۹ – ۲۷ آذر ۱۳۶۹
دانلود هفته نامه گل آقا شماره ۱۰ – ۴ دی ۱۳۶۹
دانلود هفته نامه گل آقا شماره ۱۸ – ۳۰ بهمن ۱۳۶۹
روحش یادش. یادش گرامی،
خیلی سپاسگزارم
آرشیو خوبی بود
عالی بود ممنون
عالي بود.
روحش شاد.