یرواند آبراهامیان در کتاب تاریخ ایران، در ارزیابی ریشه ای تاریخ معاصر ایران مدرن، افزون بر بررسی جامع سده بیستم، موضوعاتی نظیر اکتشاف نفت، دخالت های خارجی، نقش دودمان پهلوی و همچنین انقلاب ۱۳۵۷ و زایش جمهوری اسلامی را مورد واکاوی دوباره قرار داده است.
ایران در این بین تجربیات دیگری را نیز از سر گذرانده است که از جمله می بایست به جنگ خانمان سوز عراق، دگرگونی های جامعه در سه دههٔ اخیر و از همه تازه تر، توسعه و گسترش دولت و مبارزه برای قدرت در میان نخبگان قدیمی، روشنفکران و طبقه متوسط تجاری اشاره کرد.
نویسنده که یکی از ممتازترین تاریخ نویسان ایران کنونی به شمار می رود، در این اثر همزمان با بررسی فراز و نشیب های سیاست های بین المللی و منطقه ای کشور، با چیرگی هرچه تمام تر مردم ایران را در کانون توجه اش قرار داده است. مردمی که طی یک سده تحمل جنگ و انقلاب همچنان به بقای خود ادامه داده اند. این کتاب در واقع به این مردم و نیز انعطاف پذیری آنان همزمان با ظهور این کشور به مثابه یکی از توانمندترین قدرت های خاورمیانه، تقدیم شده است.
یرواند آبراهامیان، در ارزیابی ریشه ای تاریخ معاصر ایران مدرن، افزون بر بررسی جامع سده بیستم، موضوعاتی نظیر اکتشاف نفت، دخالت های خارجی، نقش دودمان پهلوی و همچنین انقلاب ۱۳۵۷ و زایش جمهوری اسلامی را مورد واکاوی دوباره قرار داده است. ایران در این بین تجربیات دیگری را نیز از سر گذرانده است که از جمله می بایست به جنگ خانمان سوز عراق، دگرگونی های جامعه در سه دههٔ اخیر و از همه تازه تر، توسعه و گسترش دولت و مبارزه برای قدرت در میان نخبگان قدیمی، روشنفکران و طبقه متوسط تجاری اشاره کرد.
یرواند آبراهامیان در کتاب تاریخ ایران مدرن، وضعیت دو قرن اخیر از حکمرانی قاجار تا موضوعاتی مثل اکتشاف نفت، انقلاب مشروطه، دودمان پهلوی و همچنین علل به وقوع پیوستن انقلاب اسلامی ایران را مورد بررسی قرار داده است. کتاب در ۶ فصل نوشته شده و نویسنده سعی کرده است به صورت ساده وقایع مهم ۲ سده اخیر ایران را بدون پرداختن بیش از حد به جزییات، واکاوی کند. نکته مهم در روایت کتاب، زبان ساده و عامیانه آن است که این موضوع به مخاطب کمک می کند تا به راحتی در جریان اتفاقات تاریخ معاصر ایران قرار گیرد.
فصل اول کتاب با عنوان «شاهان مستبد: دولت و جامعه در دوره قاجار» شرایط روزگار در دوره قاجار را به تصویر کشیده است. روزگاری که قدرت حکومت مرکزی تنها محدود به تهران بود و ساختار حکومت بسیار کهنه و ناکارآمد بود. خارج از تهران منتفذین، اداره هر منطقه را برعهده داشتند و مالیات ها را آن ها برای خود جمع می کردند. از لحاظ قوای نظامی نیز کشور در وضعیت بسیار بدی در این دوره قرار داشت و در بسیاری از موارد ایلات و عشایر به ارتش برای حفظ امنیت کمک می کردند.
«رفرم، انقلاب و جنگ بزرگ» موضوع فصل دوم کتاب است که ریشه های مشروطه، علت نیاز به نظام مشروطه، نقش احزاب مختلف و روزنامه ها درشکل گیری نظام مشروطه و ترکیب نمایندگان مجلس شورای ملی بررسی شده است. همچنین چهره های مهم و تاثیرگذار در انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵ نیز در این فصل معرفی شده اند.
نویسنده در فصل سوم کتاب که «سیاست مشت آهنین رضاشاه» نام گذاری شده است حکمرانی رضاخان در کشور را شرح می دهد. چگونگی به قدرت رسیدن، جنبه های مثبت و منفی حکومت داری، نظر افراد بزرگ کشور و کشورهای قدرتمند درباره او و در نهایت اصلاحات سیاسی، اقتصادی و نظامی رضاشاه به طور کامل در این فصل شرح داده شده است.
سال های بین ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ در فصل چهارم «فطرت ناسیونالیستی» بررسی شده است. وابستگی نخبگان و روشنفکران کشور به قدرت های خارجی و چگونگی تقسیم قدرت بین آنها از مواردی بوده است که نویسنده نتیجه ی تحقیقاتش را در این فصل به رشته تحریر درآورده است. همچنین دو حزب سوسیالیست و ناسیونالیست در این فصل معرفی شدند. فصل با شرح کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به اتمام می رسد.
فصل پنجم «انقلاب سفید محمدرضا شاه»، ابتدا چگونگی بازپس گیری قدرت محمدرضا پهلوی پس از بازگشت از رم در پی کودتای ۱۳۳۲ را مطرح می کند و سپس دستاوردهای او در دوران حکومتش تا سال ۱۳۵۷ را مورد مطالعه قرار می دهد. انقلاب سفید، قدرتمند شدن ارتش، نامتوزان شدن قدرت در کشور و زمینه های شکل گیری انقلاب ۱۳۵۷دیگر قسمت های این فصل را تشکیل می دهند. همچنین اندیشه های آیت الله خمینی و علی شریعتی در این فصل بررسی شده است.
در فصل انتهایی «جمهوری اسلامی» نیز علت و چگونگی فروپاشی نظام شاهنشاهی و به قدرت رسیدن آیت الله خمینی شرح داده شده است. در این فصل وقایع مهم حکومت جمهوری اسلامی از انقلاب ۱۳۵۷ تا دوران ریاست جمهوری دکتر محمود احمدی نژاد به طور اجمالی شرح داده شده است.
یرواند آبراهامیان در کتاب تاریخ مدرن ایران به دنبال آن نبوده است تا به مانند دیگرکتاب های تاریخ به شرح جزئیات زیاد بپردازد. نویسنده بیشتر سعی در آن داشته است تا به طور ساده و عامیانه اطلاعات مفیدی درباره ی تاریخ ۲۰۰ ساله کشور به خواننده بدهد. لذا کتاب می تواند اطلاعات جامع و کلی درباره ی تاریخ مدرن ایران به دوستداران تاریخ بدهد. اما به دلیل نگاه کلی کتاب، خود نویسنده هم حتی اشاره کرده است که کتاب برای پژوهشگران تاریخ مناسب نخواهد بود.
از دیگر موارد حائز اهمیت در کتاب، روایت تاریخ قدرتمندان کشور و تاثیر آن ها بدون در نظر گرفتن شرایط زندگی مردم در آن دوران است. این دید سطحی درباره ی معشیت و شیوه زندگی مردم باعث شده است که علت برخی از رخداد ها به طور کامل در کتاب شرح داده نشده باشد. به عنوان مثال مردم در ضعیف شدن حکومت قاجار بی تاثیر نبودند اما در کتاب هیچ اشاره ای به آن نشده است. لذا خواننده باید برای فهم بهتر تاریخ دو قرن اخیر ایران کتاب های مردم شناسانه ای مانند «خلقیات ما ایرانیان» از محمد علی جمال زاده را در کنار تاریخ ایران مدرن مطالعه کند.
پروفسور آبراهامیان، استاد ممتاز تاریخ در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک است. وی آثار متعددی را در کارنامه پژوهش های دانشگاهی اش ثبت کرده است که پرآوازه ترین آن ها کتاب ایران بین دو انقلاب است.
اصولا كسي كه كتاب مينويسد آن هم كتاب تاريخ بايد بيطرف باشد و نفرت و اهداف مغرضانه خود را لابلاى نوشته ها نياورد، اين كتاب با تفكرات چپ و براى تخريب پهلوى نوشته شده و آنقدر تلخ در مورد اين دوره سخن ميگويد كه اعتماد خواننده را مخدوش ميكند، كسي كه تاريخ ميخواند دنبال وقايع و حقيقت است نه دنبال خصومت شخصي شما با پهلوى!