کتاب قمارباز اثر داستایفسکی است که نشان دهنده اعتیاد خود داستایفسکی به رولت می باشد و الهام بخش نوشتن این کتاب شد، نویسنده در هنگام نوشتن کتاب تحت مهلت سختی برای بازپرداخت بدهی اش ناشی از قمار بود.
قمارباز یکی از آثار درخور و ممتاز داستایفسکی است که در سن ۴۵ سالگی وی، تنها در مدت ۲۶ روز نگاشته شده است. داستان رمان ماجرای خانواده ای روس است که بر اثر تحولات و بی لیاقتی ها ثروت انبوه خود را از دست داده و مجبور به مهاجرت به کشور دیگری شده اند. راوی داستان که معلم فرزندان این خانواده است داستان را در حالی روایت می کند که یا از قمارخانه برگشته است یا در راه قمارخانه است. وی که به شانس خودش در قمار اعتقاد دارد اما در پی باختن در قمار تمام ثروت خود را از دست میدهد.
کتاب قمار باز اثری است که در وهله اول اخلاقیات اشرافی حاکم بر روسیه را به نقد می کشد. ما با افرادی در این داستان مواجه می شویم که رفتارهای اخلاقی و ناجوانمردانه بسیاری دارند، به عنوان مثال آرزوی ژنرال و لحظه شماری او برای فوت خاله پیرش به طمع به دست آوردن ارثیه، علاوه بر وجود یک رویکرد غیراخلاقی، نشان دهنده مسئولیت ناپذیری شخص اوست. زیرا خود ژنرال بیش از ثروت خودش قرض کرده و پول هایش را از دست داده است. اما به دنبال آن است تا ثروتی بادآورده به دستش برسد تا دوباره بتواند به شکل پیشین پول هایش را خرج کند.
برای خواندن این کتاب باید به بستر و شرایط اجتماعی جامعه روسیه در زمان نگارش کتاب توجه داشت. روسیه نسبت به دیگر کشورهای اروپایی، ساختار سیاسی متصلب تری را تجربه می کرد و نظام ارباب رعیتی در آن کماکان برقرار بود و دستگاه قضایی جدایی چندانی از کلیسای ارتودکس روسیه نداشت. ول خرجی ها و تن پروری های طبقه اشرافی روسیه در حالی تداوم پیدا کرده بود که بسیاری از اقشار طبقات پایین تر حداقل ضروریات زندگی خودشان را نمی توانستند تامین کنند.
همان گونه که اشاره شد داستان قمار باز به بخشی از زندگی شخصی داستایوفسکی نیز اشاره دارد و می توان آن را نوعی اتوبیوگرافی دانست. او نیز مدت زیادی را به قماربازی کردن مشغول بود و نسبت به آن اعتیاد داشت. این اثر نشان می دهد که میل به قمار گاهی اوقات فراتر از تجربه حس برنده شدن در بازیهای اولیه است و گاهی اوقات خود بازی کردن صرفنظر از نتیجه آن برای انسان مهیج و جذاب می شود. قمار می تواند تاثیرات زیادی روی روحیات، اخلاقیات و طرز فکر انسان ها بگذارد. داستایوفسکی دستیابی به ثروت بدون تلاش و نبوغ را که تنها به شانس متکی است، امر درستی نمی داند و آ ن را مورد سرزنش و نقد قرار می دهد.
قمارباز نخستین ترجمهء جلال آل احمد است از زبان فرانسه: و مال پاییز سال ۱۳۲۷ جلال در آن موقع بیست و پنج ساله است.دو سه سالی است که از تحصیل رشته ادبیات فارسی دانشگاه تهران فراغت یافته و دو سالی است که در دبیرستان شرف تهران ، دبیر ادبیات است (با حقوق ماهانه ای کمتر از دویست تومان!) سال ۱۳۲۷ در تاریخ سیاسی ماسال تکلیف شدن محمد رضای پهلوی جوان و نابالغ است. شاه جوان، دیگر آمادگی امر و نهی شنیدن از نخست وزیران پیرسالی چون فروغی و قوام و…را ندارد.اراده خود را مافوق اراده، پیرسالاران سیاست میخواهد و این به معنای شروع یک دوران تازه ای است در دیکتاتوری و خفقان بهمن ماه همین سال، اولین ترور بازی شاه، تدارک دیده می شود. تیر می آید ولی قضا می شود و این خیمه شب بازی در مراسم دانشگاه، می انجامد به تخته کردن بساط و دکان همه، احزاب ومطبوعات از جمله تخته کردن دکان حزب توده . اما سال ۱۳۲۷ ، در تاریخ حیات جلال، نخستین سالی است….
