احمد شاملو در ۲۱ آذر ماه سال ۱۳۰۴ هجری شمسی در تهران متولد شد. دوره کودکی را به خاطر شغل پدرش که افسر ارتش بود و هر چند وقت را در جایی ماموریت می رفت، در شهرهایی چون رشت، سمیرم، اصفهان، آباده و شیراز گذراند.
آموزشهای دبستانی را در شهرهای خاش و زاهدان و مشهد، و بخشی از دوره دبیرستان را در بیرجند، مشهد و تهران گذراند. در سال ۱۳۳۱ به همراه پدرش، که برای سروسامان دادن تشکیلات از هم پاشیده ژاندارمری به گرگان و ترکمن صحرا انتقال یافته بود، به آنجا می رود و همزمان با تحصیل در فعالیتهای سیاسی مناطق شمال شرکت می کند.
وی به خاطر طرفداری از آلمانها و ضدیت با متفقین، در تهران دستگیر می شود و به زندان شوروی ها در رشت منتقل می شود. پس از آزادی از زندان به همراه خانواده به رضائیه می رود و کلاس چهارم دبیرستان را در آنجا سپری می کند و پس از بازگشت به تهران، برای همیشه تحصیلات مدرسه را رها می کند.
ازدواج نخست اول در سال ۱۳۲۶ صورت گرفت که ثمره آن چهار فرزند به نامهای سیاوش، سیروس، سامان و ساقی است. در همین سال مجموعه اشعار «آهنگ های فراموش شده» از وی منتشر می شود. در سال ۱۳۳۰ شعر بلند ۲۲ و مجموعه اشعار «قطعنامه» و در سال ۱۳۳۲ «آهن و احساس» را منتشر می کند.
در سال ۱۳۳۳ به جرم سیاسی مدت چهارده ماه در زندان موقت شهربانی و زندان قصر محبوس می گردد.
ازدواچ دوباره او در سال ۱۳۳۶ چهار سال بیشتر دوام نمی آورد و کار به جدایی می کشد، تا اینکه در سال ۱۳۴۱ با آیدا آشنا می شود و این آشنایی در سال ۱۳۴۳ به ازدواج با او می انجامد.
بین سالهای ۱۳۳۶ تا ۱۳۷۶ دفترهای متعددی از اشعار شاملو منتشر میشود: «هوای تازه /۱۳۳۶»، «باغ آینه/ ۱۳۳۹»، «آیدا در آینه» و «لحظه ها و همیشه/ ۱۳۴۳»، «آیدا: درخت و خنجر و خاطره/ ۱۳۴۴»، «ققنوس در باران/ ۱۳۴۵»، «مرثیه های خاک/ ۱۳۴۸»، «شکفتن در مه/ ۱۳۴۹»، «ابراهیم در آتش/ ۱۳۵۲»، «از هوا و آینه ها/ ۱۳۵۳»، «دشنه در دیس/ ۱۳۵۶»، «ترانه های کوچک غربت/ ۱۳۵۹»، «مدایح بی حوصله/ ۱۳۷۱» و «در آستانه/ ۱۳۷۶».
دفتر یکم مجموعه آثار احمد شاملو
از میان آثار احمد شاملو، شاید اشعارش بیش از هر اثر دیگری که از او به جا مانده بتوانند این شاعر بزرگ را به جهان معرفی کنند. چرا که شاملو چون دیگر شاعران تنها شعر نگفت؛ او قالبی نوین در عرصه شعر پارسی ایجاد کرد و آن را شعر سپید نام نهاد. در این آفرینش اما ملاقات شاملو با نیما یوشیج پدر شعر نوی پارسی بی تاثیر نبود.
آشنایی او با نیما باعث شد تا در دهه ی بیست شاملو ابتدا به شعر نیمایی رو بیاورد. اما شعر او نیز همچون روح سرکشش، پرنده ای بی پروا بود که در قید و قفس وزن های شعری نمی گنجید؛ بنابراین نخستین بار در شعر تا شکوفه ی سرخ یک پیراهن، قالب وزن را بدرود گفت و قصری جدید در سرزمین شعر معاصر ایران بنا نهاد.
از آغاز کار شاعری او می توان به دفتر آهنگ های فراموش شده اشاره کرد که تنها دفتر شعر به جا مانده از شاملو با شکلی سنتی و دارای وزن است. پس از آن با انتشار قطع نامه و هوای تازه، وی خود را به عنوان شاعری با حرف های نو و زبانی آتشین معرفی می کند. اما این فرزند چموش شعر فارسی به پیشروی هایش ادامه می دهد و دفاتر شعری با مضامین اجتماعی و سیاسی و با لحن کوبنده و حماسی می آفریند که هنوز هم روح جنگنده ی او را در این اشعار، زنده می بینیم.
از مجموعه آثار شاملو، دفتر یکم اختصاص به اشعار او داشته و شامل هفده دفتر از دفاتر شعر او محسوب می شود. این گنجینه ی غنی را انتشارات نگاه برای علاقمندان به شعر الف. بامداد منتشر نموده است.
قسمت هایی از کتاب مجموعه آثار احمد شاملو (دفتر یکم)
آغاز بی گاهان به غربت به زمانی که خود درنرسیده بود چنین زاده شدم در بیشه ی جانوران و سنگ، و قلب ام در خلأ تپیدن آغاز کرد.
گهواره ی تکرار را ترک گفتم در سرزمینی بی پرنده و بی بهار.
نخستین سفرم بازآمدن بود از چشم اندازهای امیدفرسای ماسه و خار، بی آن که با نخستین قدم های ناآزموده ی نوپایی خویش به راهی دور رفته باشم. نخستین سفرم بازآمدن بود.
دوردست امیدی نمی آموخت. لرزان بر پاهای نو راه رو در افق سوزان ایستادم. دریافتم که بشارتی نیست چرا که سرابی در میانه بود.
دوردست امیدی نمی آموخت. دانستم که بشارتی نیست: این بی کرانه زندانی چندان عظیم بود که روح از شرم ناتوانی در اشک پنهان می شد.
فصل دیگر بی آن که دیده بیند، در باغ احساس می توان کرد در طرح پیچ پیچ مخالف سرای باد یأس موقرانه ی برگی که بی شتاب بر خاک می نشیند.
بر شیشه های پنجره آشوب شبنم است. ره بر نگاه نیست تا با درون درآیی و در خویش بنگری. با آفتاب و آتش دیگر گرمی و نور نیست، تا هیمه خاک سرد بکاوی در رویای اخگری.
این فصل دیگری ست که سرمایش از درون درک صریح زیبایی را پیچیده می کند. یادش به خیر پاییز با آن توفان رنگ و رنگ که برپا در دیده می کند!
هم برقرار منقل ارزیز آفتاب، خاموش نیست کوره چو دی سال: خاموش خود منم! مطلب از این قرار است: چیزی فسرده است و نمی سوزد امسال در سینه در تنم!
دفتر دوم مجموعه آثار احمد شاملو
از مجموعه کتاب های چاپ شده از احمد شاملو، شاعر بزرگ و آزادی خواه ایرانی، دفتر دوم گزیده ای است گرانبها از بزرگترین آثار بهترین شعرای جهان. شاملو معتقد بود که شعر نوین، که این چنین خود را از بند تاثیرپذیری از آثار گذشته رها ساخته و در آسمان اثر گذاری و آگاه سازی پرواز می کند، تا حد زیادی مرهون آشنایی با اشعار نابی است که از قلم شاعران بزرگ جهان بر دل کاغذ سوار شده است. این اشعار چشم اندازهای وسیعی را در برابر انسان های زیبایی پرست و آزادی طلب در همه جای دنیا قرار دادند.
شاملو در مقدمه ی این دفتر اشاره می کند که چطور شعر نیما همچون ضربه ای بر ناقوس کلیسای شعر، طنینی نو در ذهن خو گرفته ی او به اشعار کهن انداخت و سپس آشنایی مرحله به مرحله ی او با اشعار نوین شاعران جهان و پیشروی او در امر ترجمه، سبب شد تا خود نیز آستین بالا زده و در رها سازی جنین شعر آگاه، از پوسته ی مفاهیم و قالب های کهن دست به کار شود.
او اشاره می کند که چطور شعر را در بستر زبانی متفاوت از شاعران بزرگ جهان دریافت کرد و سپس اقدام با بازگردانی آن به فارسی نمود. در این راه افراد زیادی یاری رسان شاملو بودند تا بتواند گوهر شعر را از گنجینه ی الوار و لورکا و بودلر برباید و با صیقلی پارسی به مخاطب عرضه کند. دیگر از لنگستون هیوز گرفته تا پرل می لی و هایکو، شاملو از هیچ ادبیات آزادمنشانه ای دریغ نکرده و از فرانسه و اسپانیا و ژاپن، پرچمی یکرنگ برافراشته که تار و پود آن تنیده شده از شعر است و انسانیت و آزادی.
دفتر سوم مجموعه آثار احمد شاملو
آن چه در این مجموعه آمده، قطعات پراکنده یی ست که در طول سالیان دراز و در فرصت های مختلف به فارسی برگردانده شده است. آن گاه که سخن از یک دوره ی سی ساله ی کار مطبوعاتی پیش می آید، جوان کتابخوان امروزی که صفحات هنر و اندیشه ی مطبوعات کنونی را حتا به عنوان یک «حداقل» هم نمی پذیرد، به هیچ روی نمی تواند وضع مطبوعات را در سال های آغاز آن دوره در نظر آورد. در واقع، سی سال پیش از تاریخ این یادداشت به وجود آوردن یک نشریه ی ملی کاری به تمام معنا «ناممکن» بود.
این چنین نشریه یی یا می بایست متکی به گروهی خواننده ی علاقه مند باشد تا بتواند با تعادل هزینه و درآمدش، انتشار یابد؛ که چنین «خواننده گانی» وجود نداشت. یا می بایست به سرمایه یی متکی باشد و از زیان مالی نهراسد تا به تدریج بتواند خواننده گانی برای خود دست و پا کند؛ که چنین سرمایه یی در اختیار نبود. به عبارت دیگر: آن را که شور و هدف بود وسیله نبود و آن را که وسیله بود غم فرهنگ و هنر نبود.
مسأله ی دیگر این بود که ما جوانان آن روز تجربه یی هم در کار خود نداشتیم؛ که آن را که تجربه یی داشت، سرمایه ها و سیاست ها پیشاپیش به بذل مال خریده بودند. گمنامانی بودیم که سرمایه و پشتیبان مان تلاش خودمان بود. به جایی راه مان نمی دادند و حرف مان را نمی شنیدند یا به ریشخندمان می گرفتند. پس راه چاره منحصر به فرد بود: نخست به وجود آوردن نشریه یی و پس از آن گرد آوردن خواننده گانی. اما نکته این بود که عرضه ی شعر و ادبیات انقلابی ما تنها در نشریه یی امکان داشت که پیشاپیش در جامعه گروهی خواننده بر خود گرد آورده باشد.
دفتر چهارم مجموعه آثار احمد شاملو
کتاب پیش رو دفتر چهارم از مجموعه آثار شاملو را در بردارد که شامل ترجمه نمایشنامه ها از احمد شاملو می باشد.
مجلد پیش رو شامل نمایش نامه های مفت خورها ازگرگه ئی چیکی، درخت سیزدهم از آندره ژید، سی زیف و مرگ گ از روبر مرل، نصف شب است دیگر دکتر شوایتزر از ژیلبـر سسبـرن و سه نمایش نامه ی عروسی خون یرما خانه برناردا آلبا از فدریکو گارسیا لورکا می باشد.
در سه نمایش نامه ی فدریکو گارسیا لورکا که سه مورد از درخشان ترین آثار ترجمه شده به قلم احمد شاملو هستند، اکثریت قهرمانان لورکا بار سنگینی را تحمل می کنند. وزن مناسک خانواده ، وزن رسومات سرکوبگر و سفت و سخت آبرو و شرف که امروزه دیگر قابل درک نیست. این سنت توسط مردان، زنان و کودکان دنبال می شود، که به نظر لورکا همیشه قربانی شرایط هستند.
به عبارت دیگر، آن ها با اطاعت و تسلیم ، سنت ها را حفظ می کنند، حتی اگر بخاطر آن رنج بکشند. فرزندان در نتیجه ی تبعیت مادران از این آداب و رسوم خانوادگی می میرند یا قربانی می شوند و مادران با این وضعیت کنار می آیند چون آن را اجتناب ناپذیر می دانند. به تئاتر لورکا باید به عنوان ادامه ی روایت او در کتاب های شعرش نگاه کرد؛ مملو از پرده های رنگارنگ و تصاویر متحرک در مقیاس گسترده.
بخشی از آثار دستچین شده در دفتر چهارم از مجموعه آثار شاملو، سال ها در زمره ی کتاب های نادر در صنعت نشر و فروش آثار نمایشی به حساب می آمدند و اکنون در این اثر هفتصد صفحه ای از انتشارات نگاه، در اختیار خوانندگان قرار گرفته اند.
