کتاب دین و فرهنگ ایرانی پیش از عصر زرتشت حاصل پژوهش هاشم رضی است. در این پژوهش اطلاعاتی درباره تاریخ باستانی ایران به ویژه وضع دین و فرهنگ در دوره پیش از زرتشت عرضه میشود .آغازین بخش کتاب درباره زندگی و فرهنگ اولیه است ، شامل نکات مبهم در تاریخ ابتدایی, منظور از این مقدمه, دیانت و ارتباط آن با شئون فرهنگی و تمدن, زندگی در ایران کهن, سرشت و کار مردم, قوانین و دیانت, شکل فلات ایران, حدود جغرافیایی, منطقهای حساس, اهمیت تاریخی, رشته جبال, کوههای زاگرس مناطق و تقسیمات آن, لرستان, سلسله جبال البرز, وضع مناطق مختلف, درهها و وضع طبیعی آنها, کویر, دشت خوزستان, محصولات و کانها.
بخش دوم که در خصوص ورود عناصر هند و اروپایی, فرهنگ و تمدن آنان است و این موضوعات را در بر دارد : جریانهای مهاجرت, اقوام هند و اروپایی و ورود آنان, منشا و جایگاه اصلی عنصر هند و اروپایی, دو گروه از هند و اروپاییان, گروه غربی, آمیزش با اقوام آسیایی, تشکیل پادشاهی هیتی, گروه شرقی و آمیزش آنها با هوریان از اقوام آسیایی, مناطق نفوذ هیتیها, عظمت و افول تمدن و قدرتشان, تاثیر فرهنگ هند و اروپایی.
بخش سوم با عنوان ورود ایرانیان به فلات این موضوعات را شامل میشود :اصل و منشا, مسکن نخستین, نژاد هند و اروپایی, علل مهاجرت, فرهنگ اولیه, ایرانیان و هندوان, آغاز نفوذ ایرانیان, دو عامل مهم در این دوران, هجوم هند و اروپاییان, کاربرد فراوان آهن, چگونگی نفوذ ایرانیان, به سوی قلب فلات, موجبات توقف, غلبه بر بومیان, وضع تهاجم و زندگی, کار اولیه در فلات, موجبات پیروزی بر بومیان.
بخش چهارم درباره طلوع و افول مادها است ، نخستین یادکرد از مادها و پارسها, شلمانسر سوم و پارسها, برخورد او با مادها, شمشی اداد پنجم و پارسها, برخورد پارسان و مادها با تیگلات پیلسر, چگونگی زندگی مادها و پارسها, ملوک الطوایفی, رونق کار مادها, تمدن گاثایی, طبقات اجتماعی و تقسیمات منطقهای, هخامنشی, دیاکو, پسران و نوادگان هخامنش.
بخش پنجم درباره شاهنشاهی هخامنشی است شامل :اژدهاک واپسین شاه ماد, بی لیاقتی و عدم کفایت او, استبداد و خشونتش, عشرت طلبی و عیش و نوش, چگونه ملتی جنگجو بر اثر غفلت میمیرد, وضع ماد و انحطاط مادیان, غلبه کوروش, کوروش و شاهنشاهی بینظیر, صفات و بزرگی او, فتح کشورهای بزرگ, باز گشودن شهرهای یونانی, تسلط بر بابل, شورش در سرحدهای شرقی, و کشته شدن کوروش بخش پایانی در خصوص جای وندیداد در اوستای ساسانی و یشتهایی درباره خدایان پیشین است و شامل ، یشتهایی درباره خدایان بزرگ عصر آریایی و مقدم بر عصر زرتشت, شرعیات و فرایض دینی مربوط به دوران پیش از زرتشت, فهرستی کوتاه درباره آثار دینی پیش از زرتشت در اوستای نوین, و ترجمه یشتهای قدیم عصر آریایی.
در بخشی از کتاب دین و فرهنگ ایرانی پیش از عصر زرتشت می خوانیم:
نام تاریخ اولیه ایران، پیش از مادها و هخامنشیان بسیار تاریک و پیچیده و مبهم است و این ابهام حتا شامل مادها نیز می شود، چون در واقع از مادها نیز آگاهی هایی که چندان روشنی بخش و سودرسان باشد در دست نداریم. در این مورد باید تنها به آنچه که دسترس است و از خلال یافته های باستانی و گزارش های تاریخ نگاران کهن فرا چنگ آمده است بنده شود. البته در این مقدمه کوتاه تنها نظر ما معطوف است به دیانت ادوار کهن ایران و این که در فلات چه روش هایی در دیانت و پرستش، پیش از زرتشت معمول بوده است. اما چون آگاهی های ما درباره تاریخ باستان اندک است و آن چه نیز که موجود می باشد، اغلب از لحاظ صحت و درستی نمی توان بدانها چندان باور و اعتماد کافی داشت، و همچنین دیانت در ادوار کهن شامل همه چیز میشود و باید از خلال تاریخ زندگانی شاهان، امیران، فرادستان و فرودستان – نجوم و علوم خرافی،….
