مارکس و مارکسیسم اثر چارلز رایت میلز، به عنوان اثری اساسی است که نه تنها اصول تفکر مارکسیستی را تشریح می کند، بلکه دیدگاهی پانوراما از افراد و جنبش هایی که این ایدئولوژی تأثیرگذار را شکل داده اند، ارائه می دهد. کاوش میلز که در یک مقطع حساس در اواسط قرن بیستم منتشر شد، فراتر از یک تمرین آکادمیک صرف است و با نگاهی دقیق به جامعه شناسی که کتاب را روشن کننده و عمیقا مرتبط می کند، در چشم انداز سیاسی-اجتماعی کاوش می کند.
در قلب این سرمایهٔ ادبی، تعهد میلز به کشف پیچیدگی های مارکسیسم نهفته است، وظیفه ای که با دقت علمی برای دستیابی به ایده های پیچیده انجام شده است. این کتاب، به عنوان دروازه ای به قلمرو عمیق فکری نظریهٔ مارکسیستی عمل کرده و خوانندگان را از طریق مفاهیم اساسی که بر اندیشهٔ سیاسی و اقتصادی در سراسر جهان تأثیر گذاشته اند، راهنمایی می کند.
چارلز رایت میلز تنها به بیان عقاید کارل مارکس بسنده نمی کند. او از تابلوی پیچیدهٔ جنبش های مارکسیستی، از آغاز آن ها تا جلوه های متنوعی که در زمینه های جغرافیایی و تاریخی مختلف به خود گرفتند را نمایش می دهد. این رویکرد پانوراما، درک دقیقی از پویایی درون تفکر مارکسیستی و همچنین تأثیری که بر جوامع مختلف داشته است را در اختیار خوانندگان قرار می دهد. میلز به جای ارائهٔ مارکسیسم به عنوان یک دکترین یکپارچه، بحث ها، جناح ها و دیدگاه های ظریف در سنت مارکسیستی را برجسته می کند. این نه تنها به درک خواننده عمق می بخشد، بلکه عقاید از پیش تعیین شده را نیز به چالش می کشد و درگیری ظریف تر و انتقادی تر با موضوع را تقویت می کند. علاوه بر این، میلز یک چشم انداز جامعه شناختی ارائه می دهد که بعد انسانی مارکسیسم را به نمایش می گذارد.
او با درهم آمیختن بحث های نظری با زندگی نامه و مبارزات شخصیت های برجستهٔ مارکسیست، به مفاهیم انتزاعی جان می بخشد و آنها را قابل ربط تر و جذاب تر می کند. این کتاب نه تنها به کاوش ایده ها، بلکه به سفری در زندگی و اعتقادات کسانی تبدیل می شود که تفکر مارکسیستی را شکل داده و به چالش می کشند. نثری که میلز به کار می برد، هم عالمانه و هم جذاب است و موضوع متراکم را بدون قربانی کردن دقت فکری قابل دسترس می کند. سبک نوشتاری او نشان دهندهٔ احترام عمیق به عقل خواننده است و تشویق به تعامل متفکرانه و تأمل برانگیز با مطالب است. روایت با روانی آشکار می شود که خواننده را به جلو سوق می دهد و آن را، به تجربه ای لذت بخش و روشن کننده هم برای محقق باتجربه و هم برای تازه کار کنجکاو، تبدیل می کند.
مارکس و مارکسیسم اثر چارلز رایت میلز، یک اودیسهٔ فکری است که از محدوده های یک مطالعهٔ آکادمیک متعارف فراتر می رود. این کتاب، خوانندگان را دعوت می کند تا غنا و تنوع درون تفکر مارکسیستی را کشف کنند و جنبه ها و ظرایف پنهانی را آشکار کنند که تأثیر متقابل پیچیدهٔ ایده ها و جنبش ها را روشن می کند. نثر میلز، تحلیل روشنگرانه و تعهد به انسانی کردن مفاهیم انتزاعی، این کتاب را نه تنها به یک اثر علمی، بلکه سفری جذاب و قابل دسترس به قلب مارکسیسم تبدیل کرده است.
چارلز رایت میلز بنیانگذار جامعه شناسی انتقادی در امریکاست. این مکتب جدید معتقد است که تحقیقات علوم اجتماعی در امریکا بیانگر واقعیت های موجود در این جامعه نمی باشد و سرشت اقتصادی و رسالت روشنفکری و روشنگری خود را کاملاً از دست داده است؛ در حالی که مردم امریکا نیاز به بینشی نو دارند تا اهمیت شرایط اقتصادی و اجتماعی را به لحاظ حیات فردی و اجتماعی خویش درک نمایند. از سوی دیگر، علوم سیاسی متعارف در امریکا را به شدت مورد حمله قرار داده و آن را متهم می کند که پیشداوری رایج در مورد مفهوم قدرت سیاسی و بی عدالتی اجتماعی را دوام و قوام می بخشد.
درباره «مارکس و مارکسیسم» باید یادآور شد که اثر مزبور در شرایط زمانی بسیار دشواری به رشته تحریر درآمده است: از یکسو، فشار توفنده کمونیسم روسی برای چیرگی بر اذهان مردم کشورهای غرب از طریق تأکید بر نقایص نظام سرمایه داری، و از سوی دیگر، جوّ خفقان آور مک کارتیسم در ایالات متحده امریکا برای مبارزه با کمونیسم و اندیشه های کمونیستی. هنر چارلز رایت میلز در این است که ضمن تأیید نقایص و تضادهای درونی نظام سرمایه داری و پیامدهای ناگوار اجتماعی آن، ضمناً مارکسیسم روسی را نیز نوعی انحراف از مارکسیسم کلاسیک دانسته و خصلت جزمیّت و انعطاف ناپذیری برای آن قائل شده است؛ به این ترتیب، او خواسته است تعادلی را میان دو طیف مارکسیسم پروری و مارکسیسم ستیزی پدید آورده و آگاهی های صحیح و ارزشمندی را به جامعه روشنفکران عرضه کند.
«مارکس و مارکسیسم» مروری است به فلسفه مارکسیسم کلاسیک؛ از خاستگاه «هگلی» و «فویرباخی» آن تا سوسیالیسم علمی مارکس و انگلس و برپایی بین الملل اول و دوم. البته در این میان، خلاصه ای از زندگانی مارکس و سیر تکاملی آن، نقاط قوت و ضعف مارکسیسم کلاسیک، و رویدادهای بزرگ اروپا (و غرب) نظیر انقلاب های 1830، 1848 و کُمون پاریس1871 نیز سخن به میان آمده است.
درباره برگردان فارسی این اثر سبک و سیاق علمی و نسبتاً پیچیده مؤلف از یکسو، و کلام فلسفی عمیق و پر رمز و راز مارکس از سوی دیگر، ایجاب می کرد که ضمن رعایت امانت در برگردان متن به فارسی، مفهوم عبارات و واژگان فلسفی، اقتصادی و علوم اجتماعی را که در مارکسیسم کلاسیک کاربُرد دارند، برای خوانندگان ناآشنا یا کم آشنا به مارکسیسم روشن و قابل فهم شود از این رو، با استفاده مکرر از قلاب[ ] در داخل جملات، درک معنا را سهل تر کرده ام. پانوشت ها نیز که مربوط به مسائل توضیحی و مکمّل است، براساس منابعی بوده است که فهرست و مشخصات کامل آنان در پایان کتاب آمده است. لازم به یادآوری است که عناوین اصلی فصل ها از نویسنده و عناوین فرعی از مترجم است.
