حکمت الاشراق مهم ترین اثر شیخ شهاب الدین سهروردی است که در آن نظریه خود، اشراق، در پایان قرن 6 و آغاز قرن 7 ارائه کرد. این مکتب فلسفی پس از مرگ شیخ شهاب الدین سهروردی بسیار گسترش یافت.
شهاب الدین یحیی بن حبش بن امیرک ابوالفتوح سُهرَوَردی، ملقب به شهاب الدین سهروردی، معروف به شیخ اشراق، شیخ مقتول و شیخ شهید فیلسوف نامدار ایران، اهل شهر سهرورد زنجان است. وی از بزرگ ترین فلاسفه تاریخ ایران است که حکمت خسروانی ایران باستان را احیا کرد. وی در اصول فقه و فقه نیز ید طولایی داشته و شاعر هم بوده است.
شیخ اشراق(شهاب الدین سهروردی) بنیانگذار فلسفه اشراقی می باشند، که در مقابل فلسفه ارسطویی(مشاء) عرض اندام کرده است.
کتاب حکمت الاشراق اثر شهاب الدین سهروردی (۵۴۹ – ۵۷۸ هجری قمری) یکی از مهم ترین کتبی است که دربرگیرندهٔ مسائل ذوقی و فلسفه اشراق است. فلسفه اشراق به قول مؤلف کتاب عبارت از حکمت مشارقه است که در عین حال مبتنی بر روشن یابی و ادعای «درک فراطبیعی» در مقابل حکمت مشا که مبتنی بر استدلال و برداشت سنجشی است.
نام این حکمت را شهاب الدین حکمت ذوقی نهاده است و حکمت مشاء را حکمت بحثی. سهروردی گوید: منشاء این حکمت ایران باستان است و به سرزمین یونان در حوزه افلاطون یا در حوزه اسکندریه و افلاطونیان اخیر از ناحیه استادان ایرانی یا دانشجویان سرزمین یونان که به ایران آمده اند راه یافته است.
این کتاب نخستین کتابی است در فلسفه که در روزگار اسلامی دربارهٔ حکمت اشراق نوشته شده است. چند شرح بر این کتاب نوشته شده است؛ از جمله شرح قطب الدین کازرونی. این اثر از سهروردی شامل دو بخش منطق و فلسفه است که در هر بخش، سهروردی با توجه به نظام فلسفی اشراقی خود مباحث اصلی مرتبط با منطق یا فلسفه نظام اشراقی را تاسیس کرده و گسترش داده است. در واقع می توان حکمت الاشراق را چکیده تمام دانسته ها و نظام فلسفی سهروردی دانست. این اثر در دو جلد اول و دوم مجموعه «الحکمة الاشراقیة» منتشر شده است که جلد اول حاوی بخش منطق حکمت الاشراق است و جلد دوم در بر دارنده بخش حکمت یا فلسفه این اثر ارزشمند شیخ اشراق است. معرفی کامل این اثر در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی منتشر شده است.
نظریه فلسفی سهروردی این بود که هستی غیر از نور چیزی نیست و هر چه در جهان است و بعد از این به وجود می آید نور می باشد. منتها بعضی از نورها رقیق است و برخی غلیظ و برخی از انوار ذرات پراکنده دارد و پاره ای دیگر دارای ذرات متراکم است.
